Fit-8 ta’ Marzu, kien iċċe­leb­rat Jum il-Mara. Dak­inhar ħabat ukoll il-mitt anniversarju minn meta beda jiġi ċelebrat dan il-jum. Għaddew mitt sena u għadna għaddejjin bil-ġlieda biex il-mara tiffaċċja opportunitajiet ugwali daqs ir-raġel. Naħseb il-fatt biss li ġlieda bħal din ilha għaddejja mitt sena u għadha għaddejja, huwa sinjifikan- ti.

Għandna ħafna pajjiżi, fejn almenu fid-deher, jidher li din id-diskriminazzjoni ma tid­hirx. Madankollu xorta waħ­da l-mara qiegħda tibqa’ żvantaġġjata fil-konfront tar-raġel. Xorta, b’xi mod, issib xi forma ta’ ostaklu, f’xi stadju partikolari, li jfixkilha milli tkompli tavvanza f’ħajjitha. Għalhekk bil-lingwa Ingiża nir­referu għal dan il-feno­me­nu bħala ‘glass ceiling’, saqaf tal-ħġieġ li mara li titla’ ’l fuq issibu ma’ wiċċha, għalkemm diffiċli li ħafna jarawh u jammettu li jeżisti, għax huwa trasparenti.

Ma nilludux ruħna. Dan in­si­buh anke f’Malta. Anke jekk kellna President tar-Repubbli­ka mara. Anke jekk kellna u għandna, ministri u membri Parlamentari nisa. Anke jekk għandna membri tal-ġudikatura nisa. Avvanzi, mela le, imma huwa avvanz adekwat? Huwa avvanz biżżejjed?

Meta nhar it-Tlieta li għadda, il-Parlament Ewropew imlaqqa’ fi Strasbourg fakkar Jum il-Mara, il-President tal-Parlament Ewropew, Buzek, ilmenta li fil-Parlament Ew­ro­pew hemm ftit membri nisa. Hemm 35% tal-membri kollha, persentaġġ li mhux meqjus bħala biżżejjed, anke jekk tali persentaġġ huwa ogħla minn dak tal-Parlament Nazzjonali. Buzek appella lill-pajjiżi membri, allura lilna wkoll, biex jaraw biex isiru deċiżjonijiet re­levanti u miżuri legali biex ikabbru l-parteċipazzjoni fem­mi­nili fil-Parlament Ewro­pew.

Irrid nirrimarka hawnhekk li mis-27 pajjiż rappreżentat fil-Parlament Ewropew, Malta hija l-uniku pajjiż li m’għan­dux Membru Parlamentari ma­ra. Mistoqsija komuni li ssirli minn kull min nitkellem miegħu hi preċiżament dwar dan l-istat ta’ fatt: kif m’għandkomx MEP mara?

Kull meta ssirli dn il-mistoq­sija nirrimarka li anke għal dik li hija parteċipazzjoni ġe­ne­­rali tal-mara fid-dinja tax-xogħol, Malta tinsab isfel nett fost il-pajjiżi tal-Unjoni Ewropea. Waħedha l-mistoqsija: Għa­liex?

Iżjed u iżjed issir importanti din il-mistoqsija meta naraw li fil-kamp edukattiv ma tantx naraw, la fid-deher u lanqas mhux fid-deher, xi forma ta’ inugwaljanza fost is-sessi. An­zi. Jekk tħares lejn iċ-ċifra studenteska fl-Università ssib li l-maġġoranza tal-istudenti hu­ma nisa.

Ifisser allura li “t-tfixkil” għall-mara lejn id-dinja tax-xogħol jibda minn wara hawn. Sadanittant għandu jin­għad li fil-pajjiżi tal-Unjoni Ewropea, anke fejn hemm par­teċipazzjoni femminili fid-dinja tax-xogħol, bħalma hu­ma l-Ingilterra, l-Iżvezja u l-pajjiżi Nordiċi, ogħla minn dik tal-pajjiżi tan-naħa t’isfel, xorta għandhom problema fejn jirrigwarda postijiet fejn jittieħdu deċiżjonijiet, bħalma huma bordijiet ta’ kumpaniji kemm privati kif ukoll statali.

Iżda l-każ ta’ pajjiżna f’dan ir-rigward huwa estrem għax qegħdin fl-aħħar nett tal-lista tal-pajjiżi. Il-każ ta’ pajjiżna m’għandux biss il-postijiet fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet. Il-każ ta’ pajjiżna għandu x’jaqsam madwar l-ispektrum kollu.

Nemmen li fost ir-raġunijiet għal tali sitwazzjoni f’pajjiżna jista’ jkun hemm in-nuqqas ta’ inċentiv biżżejjed biex jattira lura fid-dinja tax-xogħol lill-mara li tkun għadha qiegħ­da trabbi familja. Nuq­qas ta’ faċiltajiet, bħal ‘nurseries’ għat-tfal fuq il-postijiet tax-xogħol. Nuqqas ta’ ‘leave’ biżżejjed għal mara li twelled, il-‘leave’ tal-maternità. Dan jir­riżulta ċar minn studju li għamilt riċentement. Hemm il-varjazzjoni fl-apprezzament tax-xogħol bejn mara u raġel, anke jekk ikunu jagħmlu l-is-tess xogħol. Hemm ħafna affarijiet x’naraw u x’nirranġaw li jistgħu jwasslu għal titjib f’din is-sitwazzjoni.

F’Malta għandna nuqqas ta’ parteċipazzjoni tal-mara f’kull livell, sew fl-iskali t’isfel kif ukoll fl-iskali ta’ fuq. F’kull istituzzjoni. Inkluż fil-Parlament Malti u aktar u aktar f’dak Ewropew.

Dan iġibni għall-appell li għamel il-President tal-Parlament Ewropew, Buzek, nhar it-Tlieta li għadda, fl-okkażjoni ta’ Jum il-Mara, b’mod parti­kolari fejn jikkonċerna r-rap­preżentanza fil-Parlament Ew­ropew.

Pajjiżi oħrajn, bil-għan li jkabb­ru l-parteċipazzzjoni fem­­mi­nili fid-diversi livelli, iħaddmu sistemi ta’ kwoti u b’hekk jassiguraw parteċipazz­jo­ni fem­minili, anke jekk għall-mument ma nidħlux fil-punt ta’ kemm ikun il-kwantum. Dan rajtu jsir f’ħafna pajjiżi Ewro­pej u anke Afrikani. Fl-Uganda, fl-elezzjonijiet ta’ Frar li għadda, kien hemm żewġ kax­xi għall-elezzjonijiet Parlamentari.

Waħda mħallta, għal kandi­dati irġiel u nisa, u l-oħra għall-kandidati nisa biss li kie­nu qegħdin jikkontestaw għal postijiet riservati għalihom, permezz ta’ kwota.

Ma jfissirx li ma jistgħux jin­ġiebu, jew li m’hemmx raġu­ni­jiet, li jimmilitaw kontra l-introduzzjoni tal-kwoti. Nista’ nassigura lil kulħadd li hemm nisa stess li ma jaqblux li jkun hemm kwoti għax jemmnu, u dan huwa l-ideali, li l-ġudizzju għandu jkun ibbażat fuq il-kapaċità tal-individwu, irrelevanti jekk hux raġel jew mara.

Hemm l-argument min-na­ħa tan-nisa li l-kwota jaraw­ha bħala xi ħaġa paternalistika, ġejja mill-irġiel, “għax intom in-nisa hemm bżonn nieħdu ħsiebkom u għalhekk se nagħm­lulkom il-kwota”, u allura jkunu kontriha. Argument bħal dan, tajjeb kemm hu tajjeb, xorta trid tħa­res lejn minn fejn ikun ġej. X’ak­tarx li jkun ġej minn dawk in-nisa li rnexxew fil-ħajja, mingħajr ma jitqies x’kie­nu jew x’setgħu kienu, iċ-ċirkostanzi li għenuhom jirnexxu.

Il-mistoqsija għandna però nistaqsuha lil dawk in-nisa li jħossuhom kapaċi, iżda huma ostakolati minħabba l-preġu­dizzju kontra l-mara li jeżisti sew fost l-irġiel kif ukoll in-nisa.

F’sitwazzjoni bħalma hija tagħna ma nara xejn ħażin li tkun introdotta kwota għal perjodu speċifiku, bil-għan li matulu tkun inbidlet il-menta­lità attwali, li taċċetta li l-mara ma tkunx tidher daqs raġel f’ċer­ti postijiet tax-xogħol. Meta mbagħad jinħass li din il-bidla fil-mentalità daħlet, allura titneħħa l-kwota u s-soċjetà titħalla tiddeċiedi hi komplessivament.

L-ugwaljanza bejn is-sessi tħalli frott kbir fid-dinja tax-xogħol, mhux biss għax tikber l-ekonomija u jitnaqqas il-faqar ta’ ħafna nisa, iżda għax ħafna mid-deċiżjonijiet biex insolvu l-problemi li qegħ­­din niffaċċjaw hemm bżonn li jittieħdu bil-parteċipazzjoni tal-mara. Huwa għalhekk fl-interess tagħna li naraw li l-parteċipazzjoni tal-mara f’kull qasam tal-ekono­mija u l-politika ssir bil-fatti.

www.orrizont.com – 14 ta’ Marzu, 2011